آب شناسی تالاب های بین المللی ایران – قسمت اول

تالاب های آلاگل، آلماگل و آجی گل

 آلاگل: نوع تالاب دایمی است. منابع تأمین آب تالاب نزولات آسمانی، آبهای سطحی و پساب های منطقه و سرریزهای رودخانه گرگان رود و اترک است. آلماگل: نوع تالاب دایمی است. منابع تأمین آب تالاب، آب های سطحی و نزولات آسمانی است. آجیگل: نوع تالاب دایمی است. منابع تأمین آب آن نزولات آسمانی و پساب های سطحی اطراف است. این سه تاالب در گروه Rheotrophic قرار می گیرند.

تالاب امیرکلایه

این تالاب طبیعی و دایمی و دارای آب شیرین است. هیچگونه رودخانه دایمی به آن وارد نمی شود. منابع تأمین آب آن بارندگی ها، مازاد آب اراضی کشاورزی اطراف، آب های سطحی و آب های زیرزمینی است. این تالاب با زمین‌های کشاورزی در فصول مختلف سال تبادل آب می کند. در فصل تابستان هنگامی که آب کم است کشاورزان با پمپاژ آب این تالاب به مزارع کشاورزی، آب برداشت می کنند و آب های اضافی این مزارع از طریق زهکشی مجدداً به تالاب بر میگردد و در فصول پرآبی نیز آبهای اطراف به این تالاب سرازیر می شوند. زمانی که سطح آب بالا باشد به دریای خزر نیز زهکشی می شود. آب سرریز تالاب از طریق کانالی که در ضلع شمال شرقی تالاب واقع است به دریای خزر می ریزد. آب دریا به این تالاب راه ندارد. به همین دلیل، این تالاب دارای سیستم آب شیرین پایدار است و از افزایش و کاهش ارتفاع آب دریای خزر نیز مصون مانده است. این تالاب در گروه Minerotrophic قرار می گیرد.

تالاب انزلی

این تالاب به وسیله ۲۵ رودخانه اصلی و فرعی تغذیه می شود که از سلسله جبال البرز سرچشمه می گیرند و پس از طی کوهپایه و دشت وارد تالاب و سپس از طریق آن وارد دریا می شوند. سالانه حدود ۲ میلیارد متر مکعب آب ناشی از بارش در حوزه، به تاالب وارد و سپس به دریا منتقل میشود (بهروزی راد، ۱۳۸۷).  افزون بر این، جریانهای ورودی آب، آبهای اضافی و مازاد مزارع تحت آبیاری که بیشتر در شرق تالاب انزلی واقع شده اند، به آن وارد م یشوند. بر اساس مطالعات موجود، آبهای زیرزمینی خود را با مکش و از طریق کانال غازیان به دریای خزر هدایت می کنند. طبق مشاهدات عینی وجود چشمه های آرتزین در برخی نقاط تاالب از عوامل تغذیه آب آن به شمار میرود. این تاالب در گروه Omnitrophic قرار می گیرد.

 تالاب کیاشهر

آب آن از دریای خزر و طغیان های رودخانه سفیدرود تأمین می شود. عمق متوسط تالاب ۱/۳ متر است. از شمال با آبراهه ای به عرض ۴۰ متر با دریا ارتباط دارد. برای این تالاب گروه Rheotrophic -Marine معرفی می شود.

۵ مصب رودهای گز و حرا

دلتای رود گز: در ساحل تنگه هرمز قرار دارد، نوع تالاب ساحلی دریایی است. در این مورد باید طبقه ای جدید متضمن ورود آب دریا معرفی کرد و پیشنهاد می شود نام این طبقه -Marine Rheotrophic در نظر گرفته شود.

مصب رودهای شور و شیرین و میناب خور تیاب:

این تالاب از طریق جزر و مد (آب کاست) و ) آبخاست (خلیج فارس و رودخانه میناب تأمین می شود. و در طبقه پیشنهادی Rheotrophic-Marine قرار می گیرد.

تالاب فریدونکنار این تالاب از نوع باتلاقی و دایمی است. نوسان های عمق آن تابع میزان استفاده از آب تالاب در کشاورزی است و در زمستان حدود ۲ متر و در تابستان نزدیک صفر است. منابع تأمین آب آن رودخانه هراز و زه آبهای مزارع برنج اطراف است. این تالاب در گروه Rheotrophic قرار می گیرد.

تالاب گاوخونی زاینده رود که از کوه های زردکوه سرچشمه می گیرد، تغذیه کننده اصلی این باتلاق است. تعدادی رود و آبراهه فصلی نیز در آبرسانی به این باتلاق شرکت دارند که در بیشتر ایام سال خشک هستند. به همین دلیل، گستره این باتلاق در فصل های مختلف سال متغیر است (آقانباتی، ۱۳۸۵.) این تالاب در گروه  Rheotrophic قرار می گیرد.

تالاب گمیشان

از نوع ساحلی و دایمی است. نوسان های سطح، عمق و پایداری آن تابع وضعیت دریای خزر است. موجودیت تالاب متاثر از دریای خزر است. در حقیقت انباشت شن ها در اثر امواج در نوار ساحلی سبب شده است که در پشت آنها منطقه ای وسیع به صورت تالاب موجودیت یابد که موجب رشد نیزارهای انبوه شده و مرزبندی تالاب و دریای خزر را مشخص کرده است. در چندین نقطه، کانال ورودی و تبادل آب دریا با تالاب وجود دارد. مرز شرقی تالاب تابع نوسانهای آب دریای خزر است. در بخش جنوبی، رودخانه گرگانرود و شاخه جنوبی اترک به آن میریزد و تا اندازه ای بر آن اثر می گذارد ولی شرایط کلی تالاب تابع شرایط دریای خزر است. در این مورد نیز طبقه بندی قبلی باید اصلاح شود و مناسب است که اینجا تالاب را Marine و از نوع Marsh در نظر گرفت. البته، به دلیل تاثیر کم رودخانه های گرگانرود و اترک، شاید بتوان نام تاالب را به شکل Marine -Rheotrophic کامل نمود.

 خلیج گواتر

این خلیج متصل به دریای عمان است و آب آن از طریق دریای عمان، یا با جزر و مد تأمین می شود. رودخانه سرباز نیز به آن می ریزد، ولی در تأمین آب خلیج نقشی ندارد. تأثیر ریزش آب رودخانه سرباز به خلیج در ابتدای خور باهو سبب شیرین شدن آب آن می شود. نوع تالاب احتماالً Marine -Rheotrophic است.