آب شناسی تالاب های بین المللی ایران – قسمت دوم

هامون پوزک

برابر با طبقه بندی کنوانسیون رامسر از تالاب های جهان، در گروه تالاب های داخلی قرار دارد و اگر آب رودخانه هیرمند به آن بریزد، دایمی است. منبع تأمین آب آن رودخانه پریان است و افزون بر آن رودخانه فصلی فاش رود که از افغانستان سرچشمه میگیرد نیز به هامون پوزک می ریزد. این تالاب در گروه Rheotrophic قرار می گیرد.

هامون صابری و هامون هیرمند

هامون صابری: برابر با طبقه بندی کنوانسیون رامسر از تالاب های جهان، در گروه تالاب های داخلی قرار دارد و اگر آب رودخانه هیرمند به آن بریزد دایمی است. این تالاب Rheotrophic است.

هامون هیرمند: این تالاب برابر با طبقه بندی کنوانسیون رامسر از تالاب های جهان، در گروه تالاب های داخلی قرار دارد و اگر آب رودخانه هیرمند به آن بریزد، دایمی است (به استثناء سالهای خشک). منبع تأمین آب این تالاب، شاخه ای از رودخانه سیستان به نام افضل آباد، رودبندان و شور و آب سرریز هامون صابری است. سرریز آب تالاب هیرمند از طریق رودخانه شیله به گود زره می ریزد این تاالب Rheotrophic است.

خورخوران نوع تالاب دریایی، دایمی و پوشیده از درخت مانگرو است. یکی از خورهای بزرگ خلیج فارس است و آب آن کاملا با آب خلیج فارس آمیخته است. رودخانه مهران نیز در بخش شرقی به آن می ریزد، ولی تأثیری در افزایش، یا کاهش آب خور ندارد، چون آب خور از خلیج فارس تأمین می شود. این تالاب کاملا دریایی، یا Marine است.

تالاب قوریگل

این تاالب از نوع تاالبهای دایمی و آب آن Eutrophic است. منبع تأمین آب تالاب، نزولات آسمانی، چشمه ها و جریان های کوچک آب، پس از ذوب برف هاست. رودخانه دایمی به تاالب وارد نمیشود. در حوزه آبریز قوری گل جریان آب سطحی مهمی وجود ندارد. اغلب آب های سطحی فصلی و متأثر از میزان بارش در فصول مختلف سال در منطقه جاری هستند. جریان های مذکور از قسمتهای بالادست حوزه آبریز سرچشمه گرفته و قبل از رسیدن به تالاب در امور کشاورزی مصرف، یا در مسیر جریان نفوذ کرده و شبکه آبهای غیر پیوسته زیر قشری را به وجود می آورد. بدین علت، عمده ترین منبع تأمین کننده آب تالاب، آب های سطحی موقت و سفره های آب زیرزمینی است. احتمالا می توان این تالاب را در گروه Minerotrophic قرار داد.

 دریاچه قوپی باباعلی (گپی باباعلی)

قوپی باباعلی از نوع تالاب های دایمی و لب شور است. منابع تأمین آب آن زه آبهای چشمه های اطراف است و رودخانه ای به آن وارد نمی شود. شاید این دریاچه را بتوان در گروه Ombrotrophic یا Rheotrophic قرار داد.

 دریاچه ارومیه

افزون بر نزولات آسمانی، ۱۴ رودخانه فصلی و دایمی از منابع تأمین آب دریاچه ارومیه هستند. این دریاچه به احتمال قوی در گروه Rheotrophic قرار می گیرد.

دریاچه پریشان و دشت ارژن

تالاب پریشان: این تاالب از نوع تاالب های دایمی با آب شیرین و پوشیده از گیاهان است. بزرگترین منبع تأمین آب دریاچه، چشمه های اطراف آن هستند که مهمترین آنها شامل پل آبگینه، نارکی، شیخ، هلک، جمشیدی، سی سخت و آب مورک هستند که از به هم پیوستن پارهای از این چشمه ها به هم، رودخانه فامور ایجاد میشود که از سمت شرق به دریاچه می ریزد. نهر عربان نیز از سمت شرق وارد دریاچه می شود. تالاب ارژن از دیگر منابع تأمین کننده آب دریاچه است که به دلیل اختلاف ارتفاع بین این تالاب و دریاچه پریشان، آب از این تالاب از طریق حفرهای که در کف قرار دارد به سوی دریاچه پریشان روان میشود (بهروزی راد، ۱۳۸۷). این تالاب در گروه Rheotrophic قرار می گیرد. تالاب ارژن: این تالاب از نوع دایمی و باتلاقی است. نحوه تغذیه منابع آب زیرزمینی این منطقه به دو صورت است: .۱ آبهای نفوذی حاصل از بارندگی و آبیاری اراضی که به صورت جریان جانبی سفره را تغذیه می کند. .۲ رودخانه های قره آغاج، سفید، سدخون، جره. حوزه آبزیر آن وسیع و منابع تأمین کننده آب آن زیاد است، ولی به علت عدم تناسب بین میزان آب ورودی و خروجی در تابستانها از میزان آب تالاب کاسته شده و در سالهای کم باران خشک می شود. این تاالب در گروه Omnitrophic قرار میگیرد.

شبه جزیره میانکاله و خلیج گرگان

تالاب میانکاله از نوع تالابهای ساحلی و دایمی است و آب آن لب شور است. منابع تأمین آب تالاب دریای خزر است که از طریق کانال خزینی به دریای خزر وصل است. رودخانه قره چای نیز به آن می ریزد که به دلیل دبی کم نقش چندانی در تأمین آب تالاب ندارد. این تالاب Marine محسوب می شود و بنا به اینکه به چه میزان رودخانه بر کیفیت آب آن اثر می گذارد، میتوان آن را در گروه Marine -Rheotrophic قرار داد. دریاچه بختگان

دریاچه بختگان شامل تالاب های به هم پیوسته «نیریز«، »کمجان« و »بختگان« است. این سه تالاب زمانی که پر آب هستند به یکدیگر می چسبند. مهمترین منبع تأمین آب این دو دریاچه رودخانه کُر است که از ارتفاعات زاگرس سرچشمه گرفته و با رودخانه سیوند (شادکام) در دشت مرودشت و در محل پل خان به هم پیوسته و پس از مشروب کردن دشت کربال به این دریاچه ها می ریزند. از دیگر منابع آبی دریاچه میتوان به چشمه های دایمی و تالاب های اطراف دریاچه مثل گمبان و سهل آباد و سیلاب های زمستانی و بارش مستقیم و افزون بر آن آب کانال های زهکشی کربال و کمیجان اشاره کرد. این تاالب در گروه Rheotrophic قرار می گیرد.

 تالاب شادگان

رودخانه جراحی عمدهترین منبع تأمین کننده آب تالاب میباشد. نهر بحره بعد از رودخانه جراحی بزرگترین تأمین کننده آب تالاب شادگان است. مسیل مالح، زهکش طبیعی برای تخلیه روان آبهای شرق جاده ملاثانی اهواز است و در انتها در شمال تالاب وارد آن می شود. افزون بر منابع ذکر شده، طغیان های رودخانه کارون و مدهای خلیج فارس و نزولات جوی در تأمین آب تالاب نقش اساسی دارند. نهر سلمانه در حالت مد، جریان کارون را به هور و در حالت جزر به صورت زهکش، آب هور را به کارون تخلیه میکند. این تالاب از گروه Marine -Rheotrophic و نوعی Marsh محسوب میشود.

 جزیره شیدور

این جزیره جزو با ارزشترین و مهم ترین پناهگاههای حیات وحش برای پرندگان، لاکپشت های دریایی، ماهیها و دلفینها در خلیج فارس است و جزء مناطق حفاظت شده کشور است. این تالاب از گروه تالابهای Marine است. .۲۲

تالاب های شورگل و یادگارلو تالاب شورگل (حسنلو): این تالاب دریاچه ای کم عمق با آب لب شور فصلی است که از آب باران، چشمه ها و جویبارها تغذیه میشود. طی چند سال گذشته سد احداثی بر روی آب خروجی آن موجب شیرین تر شدن آب و عمیقتر شدن تالاب شده و در حال حاضر تبدیل به دریاچه پشت سد شده است. این تغییرات سبب تغییر تالاب به مخزن آب شده و به یک اکوسیستم جدید دریاچه ای تبدیل شده است. از طریق چشمه ها، آب باران و تعدادی از جریانهای کوچک که بیشتر فصلی هستند و رودخانه گدار تغذیه می شود. این تاالب جزو گروه Rheotrophic قرار می گیرد.

 تالاب یادگارلو: نوع تالاب فصلی و لب شور است. تالاب کامالً توسط زمین های کشاورزی کاملا احاطه شد و به وسیله جریان های برگشتی آبهای کشاورزی تغذیه می شود. از آب رودخانه گدار چای نیز استفاده می کند. این تاالب Rheotrophic است.

کانی برازان نوع تالاب دایمی و دارای آب شیرین است. آب آن از طریق زهک شهای مزارع بالادست، آب برف و باران و رودخانه گدار تأمین می شود. این تاالب Rheotrophic است.

چغاخور این تالاب قبل از احداث سد، قسمتی تالاب های باتلاقی بوده ولی پس از احداث سد، به صورت دریاچه ای درآمده است. چشمه های بزرگ سیبک و تنک سیاه سیبک و گلوگرد از مهمترین منبع تامین آب تاالب چغاخور به شمار میروند (فاضلی فارسانی، ۱۳۸۹). این تاالب از گروه تالاب های Rheotrophic است.