برنامه ارتباطات، آموزش، مشارکت و آگاهی‌افزایی (CEPA)
از دو دهه‌ی پیش، تقویت ارتباطات، گسترش دانش و آگاهی رسانی درباره‌ی زیست‌بوم‌های تالابی مورد توجه کشورهای متعاهد «کنوانسیون رامسر» قرار گرفت و در همایش‌های سال‌های ۱۹۹۹و سپس ۲۰۰۲ قطعنامه‌هایی به تصویب رسید و به تدریج به اجرا گذاشته شد و در سال‌های آتی دستاوردهای آن نیز مورد مطالعه قرار گرفت. چندی بعد در ۲۰۰۸، در دهمین همایش کشورهای متعاهد (COP 10) قطعنامه‌یX.8 صادر شد که بر مبنای آن روند اجرای برنامه ارتباطات، آموزش، مشارکت و آگاهی‌افزایی (CEPA) شتاب گرفت و کشورها و سازمان‌های بیشتری در اجرای آن برنامه اهتمام ورزیدند. این برنامه، بار دیگر در سال ۲۰۱۵ و در دوازدهمین کنفرانس کشورهای متعاهد کنوانسیون (۱۲COP ) مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در پایان این کنفرانس، قطعنامه‌ی XII.9 به تصویب رسید که جایگزین قطعنامه‌‌های مصوب پیشین گردید. برنامه‌ی فعلی چهارمین برنامه CEPAکنوانسیون است و برای یک دوره نه ساله اجرا خواهد شد.
در این قطعنامه که بازه‌ی زمانی آن تا ۲۰۲۴ به درازا می‌کشد بار دیگر به کشورهای متعاهد کنوانسیون توصیه می‌شود که تدوین، اجرا و نظارت بر برنامه ارتباطات، آموزش، مشارکت و آگاهی‌افزایی (CEPA) را جدی بگیرند. بنا بر همین قطعنامه، هدف کلی آن چنین اعلام شد:
مردم برای محافظت و بهره‌برداری خردمندانه از تالاب‌ها دست به کار می‌شوند
و چشم‌انداز برنامه CEPAکنوانسیون رامسر همان چشم‌انداز برنامه راهبردی است:
تالاب‌ها حفاظت می‌شوند، مورد بهره‌برداری خردمندانه قرار می‌گیرند، احیا می‌شوند و منافع آن‌ها از سوی همگان به رسمیت شناخته و ارج نهاده می شود.
صورت کلی این برنامه در برگیرنده‌ی ۹ هدف اصلی و ۴۳ هدف عملیاتی است. اجرای این برنامه به عهده‌ی کشورهای متعاهد، کارشناسان رابط برنامه‌ی CEPA در هر کشور، کمیته‌های ملی تالابهای عضو کنوانسیون، شماری از نهادهای وابسته به کنوانسیون در سطح ملی و بین‌المللی و دبیرخانه‌ی «کنوانسیون رامسر» است. آشکار است که ساز و کارها و ساختارهای هر کشور متعاهد برای یاری رساندن به اجرای این برنامه در فاصله‌ی زمانی ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴ بسته به موقعیت متفاوت خواهد بود ولی برای دستیابی به نتیجه‌های مشترک توصیه‌ها و پیشنهادهایی عرضه شده است. همان طور که از مفاد این برنامه بر می‌آید، استفاده از آن نیازمند اتخاذ رویکردی نظام‌مند است که منافع بهره‌برداران و ذینفعان زیست‌بوم‌های تالابی را به خوبی منعکس کند. طبیعتاً این رویکرد می‌بایست هم‌راستا با بافت محلی، فرهنگی و سنتی هر منطقه طراحی و به کار گرفته شوند. در عین حال، این نکته نیز حائز اهمیت است که تجربه‌های بین المللی موجود نیز می‌تواند به تصمیم گیران و برنامه‌ریزان هر کشور در تهیه و تدوین برنامه در هر منطقه کمک شایان کند. «کنوانسیون رامسر» به دلیل اهمیت بسیاری که برای آموزش و آ‌گاه‌سازی قایل است، بخش ویژه‌ای را در دبیرخانه‌ی اصلی خود به پشتیبانی از تدوین برنامه ارتباطات، آموزش، مشارکت و آگاهی‌افزایی (CEPA) و انتقال تجربه‌های کشورهای متعاهد به یکدیگر اختصاص داده است، بدین ترتیب که برنامه‌های تدوین شده را پس از تصویب، از راه به اشتراک‌گذاری در پایگاه اطلاع‌رسانی خود، در اختیار کشورهای متعاهد قرار می‌دهد. همچنین برای آشنایی با روش‌های گوناگون برای پیشبرد این برنامه شماری از آن‌ها را ثبت و به همان ترتیب در اختیار گذاشته است.
ویژگی‌های اصلی برنامه سیپا ناظر بر موارد زیر است:
- فرآیندهایی که موجبات جذب، ایجاد انگیزه و بسیج فردی و جمعی برای حفاظت از تنوع زیستی می‌شوند؛
- طیف گسترده‌ای از ابزارهای اجتماعی که تبادل اطلاعات، گفت و شنودهای مشارکتی و یادگیری/ آموزش را میسر می‌سازند؛
- زمینه‌هایی که شبکه‌های ارتباطی، مشارکت و مدیریت دانش را فراهم می آورند و آن‌ها را گسترش می‌دهند؛
- گستره‌ای از فرصت‌هایی که برای تعامل و همکاری‌های چند جانبه میان دست‌اندرکاران و ذینفعان مختلف فراهم می‌آورد؛
- ابزارهایی که برای ظرفیت‌سازی در جهت دستیابی به هدف‌های حفاظتی در اختیار می‌گذارد.
ارتقای کارکردها و خدمات اکوسیستم و حمایت از کشورهای متعاهد از طریق ارائه رهنمودهای ارزشمند به منظور مدیریت خردمندانه تالاب‌ها، برای کنوانسیون رامسر بسیار اهمیت دارند. این کنوانسیون، ارتباطات، ظرفیت‌سازی، آموزش، مشارکت و آگاهی را به عنوان ابزارهای مهم برای حمایت از تحقق برنامه راهبردی مورد توجه قرار می‌دهد. کنوانسیون رامسر به کارگیری ارتباطات، ظرفیت‌سازی، آموزش، مشارکت و آگاهی در همه مناطق و در همه سطوح را توصیه می کند.
در حال حاضر، یکی از بهترین اقدامات بین المللی در زمینه حفاظت از تالاب و حفاظت از محیط زیست، اعطای اولویت اصلی به CEPA است. این اقدام یکی از راه‌های مهم برای بهره‌برداری کامل از کارکردهای اجتماعی تالاب، یک استراتژی بلند مدت برای اجرای حفاظت از محیط زیست، و همچنین یک رویکرد اساسی برای تغییر رویه از حفاظت منفعل به حفاظت فعال و استفاده از مداخلات فعالانه در زمینه آ‌گاهی‌رسانی با هدف کاهش فشار بر شرایط زیست‌محیطی در آینده است. از همه مهم‌تر، تلاش‌های تبلیغاتی و آموزشی در زمینه حفاظت از تالاب در مقیاس‌های سیاسی و قانونی باید مورد تاکید قرار گرفته و برجسته شوند، مسئولیت‌ها و تعهدات سطوح مختلف دولت‌ها، بخش‌ها و عموم مردم در تبلیغات و آموزش مرتبط با تالاب مشخص شود و آگاهی عمومی در مورد بهره برداری خردمندانه از تالاب‌ها تعریف شود و در عین حال تلاش‌ها برای حفاظت از تالاب در اولویت قرار گیرد.
اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان طی سال‌های اخیر و با شروع اقدامات برنامه CEPA در کشور؛ برنامه‌های مختلفی را پیرامون تالاب بین المللی گاوخونی برنامه ریزی و اجرا کرده است. سایت تنوع زیستی تالاب بین المللی گاوخونی نیز در مسیر رسیدن به اهداف CEPA و با هدف گسترش دانش و آگاهی رسانی در مورد این تالاب بین المللی راه اندازی شده است.
منبع: کتاب مفاهیم، چارچوب و راهبردهای برنامه ارتباطات، آموزش، مشارکت و آگاهی افزایی (سیپا) (برگرفته از اسناد کنوانسیون رامسر و تجربه موردی کشور چین)/ تدوین و گردآوری [و ترجمه] جمعی از مولفین طرح حفاظت از تالابهای ایران؛ [به سفارش] سازمان حفاظت محیط زیست … [ و دیگران.)
