تفاوت تالاب و باتلاق
در سال‌های اخیر مبحث خشک شدن آبهای سطحی و زیرزمینی و وضعیت بحرانی تالاب‌های کشور بسیار زیاد و دغدغه آفرین شده است. آیا تابه حال برای شما پیش آمده که حین بحث در گروه دوستان یا گروه‌های زیست محیطی، کلمه باتلاق را به جای تالاب کار ببرید و همه اشتباهتان را به شما متذکر شوند و اشتباه شما را اصلاح کنند؟ آیا می‌دانستید که بین باتلاق و تالاب تفاوت‌هایی وجود دارد و این دو یکی نیستند؟!
اگرچه ممکن است تالاب، باتلاق و مرداب در کنار هم یکی تصور شوند، اما چنین نیست. این مناطق باوجود داشتن اکوسیستم‌های مشترک، تفاوت زیادی باهم دارند و مستقل از هم هستند. در واقع تفاوت باتلاق و تالاب در ویژگی‌ها و شرایط زیستی آنها مشخص می‌شود. در این مقاله ابتدا تعریفی جامع و کامل از تالاب و باتلاق و ویژگی‌های هر کدام از آنها ارائه می‌دهیم سپس تفاوت‌های هر یک از آنها را ذکر می‌کنیم.
تالاب چیست؟
تالاب که در انگلیسی به آن wetland گفته می‌شود، مناطقی هستند که مختصاتشان تقریبا چیزی میان آب و خشکی است. برخی از آنها که نزدیک دریا هستند، با جزر و مد تغییر وضعیت می‌دهند. زیست‌گاه‌های آب شیرین مثل تالابها، باتلاق‌ها، رودخانه‌ها و همچنین نهرها با وجود اینکه کمتر از یک درصد از سطح زمین را به خود اختصاص داده‌اند، بیش از ده درصد از گونه‌های جانوری شناخته شده و همچنین حدود ۵۰ درصد از همه ماهیان شناخته شده در سطح جهان را به خود جای داده‌اند. تالابها مکانی هستند که در آنها زمین به صورت فصلی و یا دائمی از آبهای شور یا شیرین پوشیده می‌شوند.
مشخصات کلی تالابها
مشخصات تالابها در طبیعت شکلی متفاوت دارد. از ویژگی‌های اصلی آنها می‌توان به وجود گیاهان مقاوم به خاک غرقابی و یا گیاهان تطابق یافته، آب ساکن و خاک هیدرومورف اشاره کرد. تالاب‌های سراسر جهان شرایط هیدرولوژیکی متفاوتی دارند. بنابراین آنها معمولا حد فاصل سراب هوضچه‌ها و آبهای عمیق هستند. به عبارتی ساده‌تر عمق آب همه تالابها کم است و از خاکی تشکیل می‌شوند که از آب اشباع شده است. همه تالابها دارای مواد آلی گیاهی تجمع یافته هستند که با روندی آهسته تجزیه می‌شوند. در همه این مناطق گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری زیست می‌کنند که همه این گونه‌ها با شرایط غیرقابی سازگار هستند. از مهمترین دلایل اهمیت تالابها برای محیط زیست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جلوگیری از تخریب محیط زیست توسط طوفان و سیل
- جلوگیری از وقوع ریزگرد و طوفان
- حفظ آبهای زیرزمینی
- پالایش و پاکسازی آب
- تزریق به آبهای زیرزمینی (جابه‌جایی و حرکت آب از تالاب به سمت سفره‌های زیرزمینی)
- تحلیه آبهای زیرزمینی (جابه‌جایی آب به سمت بالا و تبدیل شدن به آبهای سطحی)
باتلاق چیست؟
باتلاق در واقع زیرمجموعه‌ای از تالابها محسوب می‌شود که البته از نظر چگونگی شکل‌گیری، ویژگی‌ها و ساختار با مرداب‌ها تفاوت دارند. باتلاق‌ها معمولا زمین‌هایی پست هستند که خاک آنها از رطوبت اشباع شده است که گیاهانی نیز در سطح آن رشد کرده‌اند. سطح باتلاق‌ها بیشتر اوقات نرم و شبیه اسفنج است. نکته مهم اینجاست که باتلاق‌ها معمولا پوشیده از آب نیستند! اکثر باتلاق‌ها در امتداد رودخانه‌های بزرگ ایجاد می‌شوند، به این دلیل که به شدت تحت تاثیر نوسانات سطحی آب هستند.
تفاوت تالاب و باتلاق
همانطور که ذکر کردیم تالابها مناطقی بین خشکی و آب هستند و وسعت آنها معمولا زیاد است به طوری که برخی از آنها همانند دریا، با جز و مد تغییر وضعیت می‌دهند. اصلی‌ترین ویژگی و مشخصه تالابها، ماندگاری نسبی آب در آن‌هاست. در ضمن آب موجود در تالابها ممکن است شیرین باشد یا شور. این مناطق معمولاً دارای تنوع وسیعی از گونه‌های گیاهی و جانوری هستند. تالابها انواع مختلفی هستند و معمولا باتلاق و مرداب دو نوع اصلی از تالاب هستند. البته هر کدام از آنها ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی دارند. باتلاق معمولا پوشیده از آب نیست؛ بلکه معمولاً خاک آنها از آب اشباع شده است.
