فواید تالاب گاوخونی: چرا گاوخونی باید حفظ شود؟
تالاب گاوخونی که یکی از مهم‌ترین بوم سیستم‌های طبیعی ایران است، دارای فواید بسیار زیادی است. اگر بخواهیم فواید تالاب گاوخونی را بررسی کنیم، بهتر است یک دسته‌بندی کلی از فواید این تالاب داشته باشیم.
فواید تالاب گاوخونی، مانند تمام تالاب‌ها به دو دسته‌ی جدایی‌ناپذیر طبیعی و انسانی تقسیم می‌شود. منظور از جدایی‌نا‌پذیری این دو دسته، این است که هردوی این فایده‌ها بر روی هم اثرگذارند. رفتار انسانی روی فواید طبیعی تأثیر می‌گذارد و همین‌طور اگر فواید طبیعی نباشد، انسان نمی‌تواند از فواید تالاب گاوخونی استفاده کند.
فواید طبیعی تالاب گاوخونی
این تالاب، دارای پوشش گیاهی و جانوری خاصی است. بیش از ۹۱۰ گونه گیاهی در این منطقه رشد می‌کنند که در ۸۳ خانواده دسته‌بندی می‌شوند و بیشتر آن‌ها ارزش دارویی، خوراکی، ژنتیکی، صنعتی و تزئینی دارند. از مهم‌ترین گیاهان این منطقه می‌توان به کاسنی، خارشتر، قیچ، گز، گون، شب‌بو و شیرین‌بیان اشاره کرد. خوب است بدانیم که بیش از ۱۷ گونه از اسفناج در این منطقه وجود دارد که بیشترین فراوانی گیاهی تالاب گاوخونی است.
در این تالاب بیش از ۲۲۹ گونه جانوری زندگی می‌کنند که در ۷۰ خانواده دسته‌بندی شده‌اند و شامل پستانداران، مهره‌داران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها هستند. از مهم‌ترین حیوانات این منطقه می‌توان به یوزپلنگ، گرگ، خدنگ، گورخر، آهو، قوچ، کپورماهیان و مارهی‌ها اشاره کرد. هم‌چنین این تالاب هزاران سال است که میزبان پرندگان مهاجری است که با سرد شدن هوا در منطقه‌های شمالی به سوی جنوب حرکت می‌کنند و در اوایل فصل پاییز و زمستان این تالاب را برای استراحت خود انتخاب می‌کنند.
- پرندگان تالاب گاوخونی: https://gavkhouni.com/birds/
- پستانداران تالاب گاوخونی: https://gavkhouni.com/mammals/
- خزندگان تالاب گاوخونی: https://gavkhouni.com/reptiles/
از دیگر فواید طبیعی تالاب گاوخونی می‌توان به خاصیت تعدیل اقلیمی آن اشاره کرد که با ایجاد رطوبت و بخار شدن آب تالاب، از گرمای زیاد منطقه جلوگیری کرده و تغییر درجه دما را متعادل می‌کند. علاوه بر این از گسترده شدن کویر جلوگیری و تپه‌های شنی را تثبیت می‌کند.
فواید انسانی تالاب گاوخونی
مهم‌ترین فایده انسانی این تالاب جاذبه گردشگری آن است که رابطه مستقیمی با فواید طبیعی‌‌اش دارد. تپه‌های شنی اطراف تالاب، کویرگردی و دیدن گاوخونی از بالای تپه‌های کویری، مناظر زیبای پوشش گیاهی این منطقه و تماشای پرندگان مهاجر در فصول مختلف یکی از زیبایی‌های شگفت‌انگیز این تالاب است. همان‌طور که گفته شد گیاهان دارویی و تزئینی می‌تواند گردشگران مختلفی را به این منطقه بکشاند. هم‌چنین جست‌وجوگران طبیعت نیز برای دیدن گونه‌های جانوری خاص و زیبای آن به این تالاب علاقه‌ی خاصی دارند. سکوت و بکر بودن تالاب گاوخونی به دلیل مسیر دسترسی به آن، گردشگرانی که به دنبال تمرکز و آرامش هستند را به آن‌جا می‌کشاند. علاوه بر همه این‌ها، خاصیت نمک‌درمانی برای رفع درد مفاصل نیز می‌تواند یکی از جاذبه‌های گردشگری این منطقه باشد.
همان‌طور که در فواید طبیعی تالاب گاوخونی گفته شد. این تالاب از حرکت شن‌های روان به نواحی شرقی استان اصفهان جلوگیری می‌کند و بیابان‌زایی را کنترل می‌کند و سیلاب‌ها را نیز مهار می‌کند که همه‌ی این ویژگی‌ها را می‌توان از فواید انسانی تالاب گاوخونی انگاشت.
این تالاب با تأمین آب زمین‌های کشاورزی اطراف منطقه ورزنه، به گسترش کشاورزی کمک می‌کند. پوشش گیاهی تالاب نیز کمکی به تغذیه دام‌ها و رشد دام‌پروری منطقه است.
فواید تالاب گاوخونی که فقط بخش کوچکی از آن و به طور خلاصه در این‌جا آورده شد، باعث می‌شود کمی بیشتر به حفظ این تالاب زیبا و مهم فکر کنیم و این سؤال اساسی را از خود بپرسیم که چرا گاوخونی باید حفظ شود؟
منابع:
-مقاله بوم سیستم های طبیعی ایران (تالاب گاوخونی) / مریم رشیدخانی / نشریه توسعه سبز / بهمن ۱۴۰۰
-مقاله تالاب گاوخونی / مرتضی فاضلی ورزنه، مهدی صداقت / نشریه آموزش جغرافیا / دوره بیست و سوم / بهار ۱۳۸۸
-مقاله ارزیابی ارزش‌های بوم‌شناختی تالاب‌های استان اصفهان (مطالعه موردی: تالاب گاوخونی) / مجله محیط زیست و توسعه فرابخشی / دوره دو / شماره ۵۸ / دی ۱۳۹۶
