رویکرد مدیریت زیست‌بومی
تجربه‌ها، شکست‌ها و آسیب‌ها در حوزه مدیریت و حفاظت تالاب‌ها، نشان‌دهنده آن است که رویکردهای پیشین و سنتی نتوانسته برای حفاظت این اکوسیستم‌های منحصربه‌فرد مؤثر باشد. عدم توجه به تمامی ابعاد مهم زیست بوم وهمچنین عدم توجه به مشارکت عمومی را میتوان از جمله دلایل شکست رویکردهای پیشین دانست. ازاین‌رو نیاز به حضور رویکرد حفاظتی نوین، جامع‌نگر و مشارکتی در تدوین برنامه‌های مدیریت تالاب‌ها بیش‌ازپیش احساس می‌شود. رویکرد مدیریت زیست‌بومی، در واقع مدیریت یکپارچه بلندمدت زیست‌بوم با درنظرگرفتن تمامی عناصر کلیدی و شاخص است که باعث ارتقا حفاظت و بهره‌برداری پایدار از منابع با مشارکت تمامی ذی‌نفعان (دولتی و غیردولتی) و همچنین حضور فعال مردم به‌ویژه جوامع محلی می‌شود. تمامی تلاش این رویکرد در مدیریت منابع و بهره‌برداری خردمندانه از آن برای ایجاد توازنی بین نیازهای انسان و خدمات زیست‌بوم است. اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN)، ۱۲ اصل برای اجرای رویکرد مدیریت زیست‌بومی در نظر گرفته است. این ۱۲ اصل برای اجرای رویکرد مدیریت زیست‌بومی در پنج گام سازمان‌دهی‌شده است.
با تکیه بر این دوازده اصل و بهره گیری از پژوهش ها و تجربه های رویکرد مدیریت زیست بومی در کشورهای دیگر و همچنین پژوهش های داخلی میتوان به چارچوب مدیریتی با رویکرد زیست بومی در تالاب بین المللی گاوخونی دست یافت.
دوازده اصل رویکرد مدیریت زیست‌بومی
- انتخاب اجتماعی
- تمرکز زدایی مدیریت
- تاثیر اقدامات مدیریتی بر زیست بوم های مجاور
- درک زیست بوم از دیدگاه اقتصادی
- حفظ ساختار و کارکردهای زیست بوم به منظور بقا خدمات اکوسیستم
- مدیریت زیست بوم در محدوده کارکردهای آن
- در نظر گرفتن مقیاس فضایی و زمانی مناسب
- تعیین اهداف بلند مدت با با در نظر گرفتن مقیاس های زمانی و اثرات تاخیری
- مدیریت تغییرات
- برقراری تعادل و تلفیق حفاظت و بهره برداری از تنوع زیستی
- به کار گیری تمامی منابع اطلاعاتی
- دخیل ساختن کلیه بخش های مرتبط جامعه
پنج گام اجرای رویکرد زیست‌بومی
منابع:
امینی, ژاله, ملک محمدی, بهرام, جعفری, حمیدرضا. (۱۴۰۰). ‘تدوین چارچوب مدیریت تالاب‌ها مبتنی بر رویکرد زیست بومی (مطالعه موردی: تالاب بین المللی انزلی)’, علوم و تکنولوژی محیط زیست, ۲۳(۱۰), pp. 119-132. doi: 10.30495/jest.2022.50015.4957
علی نظری دوست، علی ارواحی، محسن سلیمانی روزبهانی، (۱۳۹۲). ‘تدوین برنامه های جامع مدیریت تالاب ها با رویکرد مدیریت زیست بومی (مطالعه موردی: تالاب های پریشان، ارومیه و شادگان)’، فصلنامه علوم و مهندسی محیط زیست، ۵۳، صص.۵. magiran.com/p1225816
