انتقال آب بین حوضه‌ای (معیارهای یونسکو)
آب شیرین و پاک یکی از منابع مهم پایه‌ای برای توسعه کشورها در ابعاد گوناگون است. در برخی مناطق کمبود یا نبود منابع آب باعث شده است روش‌های مختلفی برای جبران آن و مدیریت بهینه مورد استفاده قرار گیرد. در پایداری سیستم‌های منابع آب سه مفهوم طبیعت، نسل حاضر و نسل آینده باید مد نظر قرار گیرند. طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای با رعایت حقوق ذی‌نفعان و برای تامین نیازهای مختلف مصرف، مشروط به توجیهات فنی، اقتصادی-اجتماعی، زیست محیطی و منابع ملی می‌توانند در راستای مفهوم توسعه پایدار در مدیریت منابع آب ایفای نقش کنند.
انتقال آب بین حوضه‌ای به معنای انتقال آب از یک حوضه آبریز به حوضه آبریز دیگر است. این عملیات معمولاً به منظور تأمین آب برای مناطق نیازمند به منابع آب بیشتر یا برای مصارف مختلفی از جمله کشاورزی، صنعتی و شرب انجام می‌شود.
با توجه به اینکه انتقال آب بدون در نظر گرفتن شرایط حوضه‌های مبدأ و مقصد و مدیریت صحیح، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد؛ برای ایجاد تعادل در مدیریت منابع آب و حفاظت از آبگیرهای جهانی معیارهایی از طریق یونسکو تعیین شده‌اند.
معیارهای انتقال آب یونسکو توسط کشورها و نهادهای مرتبط برای توسعه و اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریت منابع آب استفاده می‌شوند تا به توسعه پایدار و بهره‌وری منابع آب کمک کنند و به تضمین تأمین آب برای تمام جوامع بدون تبعیض بپردازند.
مطلب مرتبط: نقش سدها در اکوسیستم
معیارهای اصلی یونسکو جهت توجیه یا عدم توجیه طرح‌ها انتقال آب بین حوضه ای
- معیار اول: ناحیه مقصد باید، در صورت استفاده از منابع جایگزین تامین آب و تمامی اقدامات منطقی برای کاهش تقاضای آب، باز هم در تامین نیازهای فعلی و پیش بینی شده، کمبود جدی داشته باشد.
- معیار دوم: توسعه آتی حوضه مبدأ نباید به سبب کمبود آب، با محدودیت چشمگیر روبرو شود. اگر حوضه مقصد، زیان‌های وارده به حوضه مبدأ را جبران کند، طرح انتقال ممکن است توجیه پذیر باشد.
- معیار سوم: ارزیابی جامع پیامدهای زیست محیطی باید نشان دهد که سطح معقولی از قطعیت وجود دارد که طرح انتقال آب به شکل اساسی کیفیت زیست محیطی را در حوضه مبدأ یا مقصد تخریب نمی‌کند. در صورتی که هزینه‌های جبران خسارت زیست محیطی جبران شود، طرح انتقال ممکن است توجیه پذیر باشد.
- معیار چهارم: ارزیابی جامع پیامدهای اجتماعی و فرهنگی باید نشان دهد که سطح معقولی از قطعیت وجود دارد که طرح انتقال آب، سبب بروز اختلال اساسی اجتماعی و فرهنگی در حوضه مبدأ یا مقصد نخواهد شد. با این حال در صورتی که در طرح انتقال پرداخت غرامت برای جبران زیان‌های اجتماعی و فرهنگی فراهم شود، ممکن است توجیه پذیر باشد.
- معیار پنجم: منافع خالص ناشی از اجرای طرح بایستی عادلانه میان حوضه‌های مبدأ و مقصد تقسیم شود.
مطلب مرتبط: امنیت آب چیست؟
بر این اساس در اجرای طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای لازم است معیارهای یونسکو مورد توجه قرار گرفته و اعمال شود. در واقع تاکید یونسکو بر انجام تمامی اقدامات منطقی کاهش تقاضای آب، نشان‌دهنده اولویت مدیریت تقاضا بر مدیریت عرضه می‌باشد، یعنی اگر کمبود آبی را بتوان با مدیریت تقاضا و هزینه‌های معقول حل کرد، به انتقال آب بین حوضه‌ای نیازی نخواهد بود.
چنانچه با اعمال این موارد همچنان بحث انتقال آب مطرح باشد، در اجرای این طرح‌ها باید مباحث اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی در هر دو حوضه مبدأ و مقصد در نظر گرفته شود.
