نیاز آبی تالاب بین المللی گاوخونی
بهره‌برداری صحیح از منابع آب به نحوی که کارکردها و ارزش‌های آن حفظ شود از مهم‌ترین اصول و اهداف مدیریت جامع منابع آب است. یکی از پیش نیازهای اصلی این موضوع، تعیین نیاز آبی بوم‌سازگان است.
منظور از نیاز آب محیط زیستی، برآورد حداقل جریان آبی است که با هدف تامین پایداری زیستگاه‌ها و فرآیندهای بوم‌سازگان‌های آبی تعیین و تخصیص داده می‌شود.
مطالعات بررسی نیاز آب زیست محیطی در ابتدا توسط سرویس حیات وحش امریکا از ۱۹۴۰ تا ۱۹۷۰ در این کشور به کار رفت و قانون رسمی جریان زیست محیطی در ۱۹۷۰ به عنوان نتیجه در دستورالعمل سیاست گذاری ملی زیست محیطی (۱۹۶۹) و سند برنامه ریزی منابع آبی (۱۹۶۵) به ثبت رسید.
عمده کارهای انجام شده در این زمینه بیشتر بر روی رودخانه‌ها متمرکز است. در ابتدا بهبود زیستگاه ماهیان مورد توجه بوده و بعدها موضوعاتی نظیر حفاظت از چرخه‌های اکوسیستم نیز مد نظر قرار گرفته است. تنها در مواردی که تالاب‌ها به اکوسیستم رودخانه‌ها مربوط می‌شدند، تلاش‌ها برای لحاظ کردن آن‌ها در تخصیص آب زیست محیطی رودخانه‌ها انجام شده است.
مشکل اصلی در تعیین نیاز آبی زیست محیطی، این است که تا چه حد می‌توان در رژیم طبیعی رودخانه دست برد و چگونه می‌توان با عدم قطعیت‌های گسترده موجود کنار آمد. در همین رابطه و با توجه به داده‌های در دسترس، حدود ۲۰۰ روش مختلف به وجود آمده‌اند که به مرور بهبود یافته‌اند.
در سال‌های اخیر در راستای تدوین برنامه‌های حفاظت از رودخانه زاینده‌رود و تالاب بین المللی گاوخونی و تداوم کارکردهای و ارزش‌های آن‌ها، تحقیقاتی برای محاسبه نیاز آبی آن انجام شده است.
زاینده‌رود بزرگترین رودخانه فلات مرکزی ایران و مهم‌ترین منبع آب سطحی استان اصفهان است که از ارتفاعات زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در نهایت به تالاب بین المللی گاوخونی می‌ریزد.
بر اساس آخرین مطالعات انجام شده جریان محیط زیستی مورد نیاز رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی با استفاده از یک روش ترکیبی شامل شبیه سازی فیزیکی زیستگاه بر اساس نیازهای زیستی گونه‌های ماهی شاخص و تامین کیفیت آب برآورد شده است. همچنین نیاز آبی بر اساس دو روش هیدرولوژیکی و هیدرولیکی هم انجام شده و نتایج نهایی با هم مقایسه شده است.
همچنین بررسی و مقایسه دبی زیست محیطی محاسبه شده بر روی رودخانه زاینده‌رود با دبی حداقل جریان در بازه‌های مختلف انجام شده است.
میزان حقابه محیط زیستی تالاب بین المللی گاوخونی بر اساس مطالعات قبلی در محدود ۱۰ تا ۱۳ درصد میانگین حجم آورد حوضه در درازمدت قرار دارد. مطالعات انجام شده در سال ۱۳۹۶ نیز ۱۳ درصد میانگین حجم آورد حوضه در درازمدت (۱۳۹۸ میلیون متر مکعب در سال) یا معادل ۱۵ درصد حجم آورد طبیعی حوضه و تونل یک کوهرنگ، را به عنوان حقابه محیط زیستی تالاب بین المللی گاوخونی (۲۵/۱۷۳ میلیون متر مکعب در سال) پیشنهاد می‌کند.
نجات تالاب بین المللی گاوخونی نیازمند تامین نیاز آب زیست محیطی آن می‌باشد.
منبع: طرح تحقیقاتی نیاز آبی رودخانه زاینده رود و تالاب بین المللی گاوخونی برای استمرار کارکردهای اکولوژیک آن‌ها؛ دانشگاه صنعتی اصفهان با همکاری دانشگاه شهرکرد
