اهمیت و کارکرد تالاب ها

هر نوع تالاب از شــمار زیادى اجزاى فیزیکى، بیولوژیکى یا شیمیایى تشــکیل شــده اســت. آب و خاک، گیاهان و مواد غذایى معرف این اجزا هســتند که در پیوند با یکدیگر در یک سیستم یکپارچه تالاب را به وجود مى آورند. فرایندهاى بین اجزا، کارکردهاى تالاب ها را به وجود مى آورند. از مهم ترین کارکرد تالاب ها مى توان به موارد زیر اشاره کرد:

اهمیت تالاب ها از نظر تنوع زیستى

تنوع زیســتى و ژنتیکى گونه هایى که در تــالاب زندگى مى کنند از اهمیت بالایى برخوردار اســت. تالاب ها اگرچه وســعت چندانى نسبت به سایر محیط هاى زیستى ندارند، ولى در عمل به خاطر داشتن شرایط خاص محیطى، ویژگى هاى آب و خاک و پیچیدگى هاى بوم شناختى، تنوع قابل ملاحظه اى را به وجود مى آورند. تالاب ها به عنوان کانون هاى حساس نه تنها داراى تنوع گونه اى بسیار بالاى جانورى و گیاهى هستند، بلکه تنوع ژنتیکى در هر یک از گونه ها در حد بالایى است و این تنوع به طور عمده در ارتباط مستقیم با تنوع محیط زیست و زیستگاه هاى تشکیل شده در تالاب است (نجارى،۱۳۸۲).

اثرات اقلیمى تالاب ها بر نواحى مجاور

وجود گستره آبى در تالاب، باعث تعدیل درجه حرارت، افزایش رطوبت نسبى و نیز پالایش و تصفیه هوا در نواحى مجاور مى شود. تغییرات بسیار جزئى درجه حرارت شبانه روزى از خصوصیات این مناطق به شمار مى رود و دلیل آن، گرماى ویژه زیاد آب است. جلوگیرى از فرسایش خاک
پوشــش گیاهى موجود در تالاب و به ویژه حاشــیه آن، عامل مهمى در جلوگیرى از فرســایش کرانه هاى ساحلى اســت. ورود انواع رسوبات از رودخانه هاى محلى یا شست وشوى خاک اراضى مجاور، تردد انواع قایق هاى ســریع در ســطح تالاب که عامل عمده ایجاد موج در سطح آب و برخورد آن با کناره و تخریب دیواره هاست به وسیله پوشش گیاهى حاشیه محدود مى شود. سیستم هاى ریشه اى این گیاهان به حفظ خاک کمک و حرکات موئینــه خاک از عدم ثبات آن جلوگیرى مى کنند و ســبب مى شــوند تا لایه هاى سطح شسته نشوند (منورى، ۱۳۶۹).

تغذیه آب هاى زیرزمینى آب تالاب ها

زمانى که به سفره هاى زیرزمینى مى رسد لایه هاى آبدار زیرزمینى را تغذیه مى کند. در طول زمانى که آب تالاب به لایه هاى آبدار زیرزمینى مى رسد از صافى هاى مختلف مى گذرد و از هرگونه آلودگى پاک مى شود. کارکرد ذخیره سازى آب سیلاب به وسیله تالاب ها و سپس تغذیه آب هاى زیرزمینى مفیدتر از زمانى اســت که رواناب ها به سرعت به پایاب رودخانه ســرازیر و از بستر آن خارج مى شوند. نفوذ آب تالاب به زیرزمین مى تواند بخشى از سیستم آب هاى کم عمق را تغذیه کند یا به صورت نفوذ به لایه پایین تر، سفره هاى عمیق دائمى به وجود آورد.
تالاب ها به عنوان منابع تولید فراورده هاى طبیعى (درونى و بیرونى) تولیــدات طبیعى تالاب ها طیــف گســترده اى را دربرمى گیرند. این تولیدات به دو صورت دیده مى شوند. از خود تالاب فراورده هاى درونى: این تولیدات بسیار متنوع اند و مستقیما به دســت مى آیند. نمونه هاى این نــوع فراورده ها عبارت اند از: چوب، پیت، میوه، گوشت، نى و گیاهان دارویى. فراورده هاى بیرونى: فراورده هاى بیرونى تالاب ها شامل آن دسته از تولیداتى هستند که به وسیله تالاب ها تولید مى شوند، ولى در اثر فرایندهاى طبیعى به خارج از تالاب انتقال مى یابند. این فراورده ها در مناطق ثانویه یا به وسیله ً مورد استفاده قرار مى گیرند یا به عنوان منبع غذایى مورد مردم مســتقیما اســتفاده سایر ارگانیسم ها قرار مى گیرند یا در شکل گیرى سایر کارکردها نظیر افزایش ساحل در اثر انتقال شن و ماسه مؤثرند. این فراورده ها طیف گســترده اى دارند و شــامل مواد آبى، معدنى، مواد غذایى محلول در آب هستند که به پایاب رودخانه منتقل مى شوند و پشتوانه اى براى آبزى پرورى به وجــود مى آورند. ماهى، میگو، پرندگان و پســتانداران مهاجرى که دوره رشــد آن ها در تالاب صورت مى گیرد و به محض رســیدن به سن بلوغ به سایر نقاط مهاجرت مى کنند از جمله فراورده هاى بیرونى به شمار مى روند (مجنونیان، ۱۳۷۷).

اهمیت تالاب ها به جهت حضور پرندگان

حضور پرندگان به صورت مهاجر یا بومى در مناطق، داراى ارزش هاى فراوانى اســت که از آن جمله مى توان ارزش هــاى اکولوژیکى، اقتصادى، آموزشــى، علمى، تفریحى و زیبایى شناســى آن ها را نام بــرد. ارزش هاى اکولوژیک و نقشــى را که پرندگان در مسیر انرژى و چرخه مواد غذایى در اکوسیســتم هاى منطقه بر عهده دارند و همچنین چنین رابطه تنگاتنگى که پرندگان با محیط خود برقرار مى کنند، حائز اهمیت اســت. در صورت بى توجهى و نابودى این پرندگان با شکار و تخریب زیستگاه ها جبران چنین ً غیرممکن است. براى رابطه ظریف و دقیقى با محیط زیست منطقه، تقریبا مثال بعضى از پرندگان شکارى و گوشت خوار با تغذیه از جوندگان حاشیه تالاب ها نقش مهمــى در کنترل جمعیت جونــدگان و کاهش زیان هاى اقتصادى ناشى از انتقال و انتشار بیمارى هاى عفونى و تخریب مراتع دارند (کیابى، ۱۳۷۸).

تفرج و توریسم

چشم انداز زیباى تالاب ها تفرجگاه هاى پرطرف دار هستند و مى توانند براى ســاکنان اطراف تالاب ها، سودهاى اقتصادى زیادى از راه توریسم به ارمغان بیاورند. تالاب ها ساعات دلپذیرى براى قایق رانى، شنا و ماهى گیرى فراهــم مى کنند و این امکان را به وجود مى آورند که از نواحى مجاور آن ها براى ساخت مکان هاى مناسب تفریحى استفاده شود (رساله گروه کشاورزى ایالات متحده، ۱۳۸۲).

اهمیت اجتماعى و فرهنگى اهمیت زیبایى شناسى

سیماى طبیعى زمین شامل اجزایى است که منظر یک مکان ویژه از یک منطقه را به وجود مى آورند. تالاب ها از اجزاى کلیدى سیماى طبیعى زمین به شمار مى روند که نه تنها باعث تنوع مى شوند بلکه نقطه محورى مناظر نیز به حساب مى آیند. اهمیت مذهبى و معنوى: بســیارى از جوامع براى امور مذهبى و معنوى خود مناطق ویژه اى دارند. بدیهى اســت نحوه نگرش این جوامع نسبت به این مناطق به عنوان بخشــى از شیوه یگانه زیستى آن ها ممکن است براى افراد دیگر قابل درک نباشــد. از طرف دیگر ممکن است بین یک منطقه و یــک جامعه پیوندهاى معنوى نیرومندى وجود داشــته باشــد. این نوع پیوندها ممکن است به دلیل رابطه فرهنگى ویژه و تاریخى باشد یا به دلیل اســتفاده هاى متوالى نسل هاى پیشــین به وجود آمده باشد. در بسیارى از ً موارد، این نوع مناطق کاملا بى نظیرند و در صورت نابود شدن، تجدیدناپذیر خواهند بود. در بعضى از کشورها، تالاب ها چنین اهمیتى دارند (مجنونیان، .(۱۳۷۷)

تصفیه فاضلاب هاى شهرى و صنعتى

رشــد روزافزون جمعیت و توسعه سریع صنایع از عواملى هستند که باعــث افزایش مصرف آب و تولید فاضلاب در جوامع شــده اند. با توجه به محدود بودن منابع آب در دسترس، ساخت تالاب ها با هدف تصفیه فاضلاب مى تواند ضمن حفاظت از منابع آبى، بخشــى از کمبود آب را در مصارف آبیارى، کشــاورزى، مصارف صنعتى، تغذیه مصنوعى آب هاى زیرزمینى، پرورش ماهى و مصارف شهرى جبران کند (قائمى و کریمى، ۱۳۸۹).

مهار سیلاب ها

تالابها به عنوان مخازن بزرگى بر ســر راه ســیلاب هاى ویرانگر قرار مى گیرند و موجب کاهش بلایاى طبیعى مى شوند. آب مهار شده سیلاب ها به وســیله تالاب در مصارف کشــاورزى و صنعتى به کار مى رود.(میرزاده،۱۳۸۸).