اهمیت تالاب‌ها در جلوگیری از ریزگردها
پدیده ریزگردها به انتقال و تکثیر ذرات ریز خاک و ذرات معلق در هوا توسط باد و تأثیرات آن بر محیط زیست اشاره دارد. این پدیده یکی از مهم‌ترین مخاطرات طبیعی و محیط زیستی است که در مناطق مختلف باعث بروز مشکلات فراوانی شده و علاوه بر ایجاد مسائل اجتماعی و اقتصادی، سلامتی مردم را هم به مخاطره می‌اندازد.
قطع بی رویه درختان و نابودی علفزارها، شروع دوره‌های خشکسالی طولانی، تخریب اراضی در اثر وقوع جنگ‌های منطقه‌ای، احداث سد بر روی رودخانه‌های موجود، کشت غیراصولی و کاهش پوشش گیاهی منطقه، خشک شدن تالاب‌ها، دلایل اصلی تشکیل پدیده گرد و غبار در سال‌های اخیر است.
تالاب‌ها به عنوان اکوسیستم حیاتی طبیعی نقش مهمی در جلوگیری از ریزگردها و کاهش تاثیرات آن‌ها و همچنین ایجاد تعادل در محیط زیست ایفا می‌کنند.
این اکوسیستم‌های ارزشمند در نقش دلتای رودخانه‌ها، از ارزشمندترین و حساسترین اکوسیستم‌های طبیعی هستند. تصفیه آب، اکوتوریسم، تعدیل اقلیم و تولید مواد غذایی، از مهم‌ترین خدمات تالاب‌ها محسوب می‌شود. تالاب‌ها برای حفظ شرایط استاندارد هیدرولوژیکی و زیست‌محیطی خود نیازمند مقدار معینی آب هستند. در واقع به میزان کمیت و کیفیتی از آب مورد نیاز منابع آبی، که برای حفظ خصوصیات اکولوژیکی و پایداری تالاب مورد نیاز است، نیاز آب زیست محیطی می‌گویند. در صورتی که نیاز آب زیست محیطی تالاب‌ها تامین نشده باشد؛ کاکردهای آن دستخوش تغییرات خواهد شد.
تامین نشدن نیاز آب زیست محیطی تالاب‌ها و خشک شدن تالاب‌ها در اثر عوامل مختلف اقلیمی یا انسانی می‌تواند این مناطق را به مناطق بحرانی و کانون ریزگرد تبدیل کند.
کم شدن آب تالاب‌ها ممکن است منجر به ایجاد تالاب‌های شور با سطح‌های آب بسیار کم شود. در این شرایط، میزان نمک و مواد معدنی در بستر تالاب‌ها افزایش می‌یابد. وقتی آب از سطح تالاب خشک می‌شود، نمک‌ها و مواد معدنی به صورت ذرات ریز و ترکیبات گرد و غباری در هوا پراکنده می‌شوند که می‌تواند سلامت انسان‌ها، محیط زیست و اراضی اطراف را در معرض خطر قرار دهد.
همچنین تالاب‌ها به عنوان مخازن آب مهمی عمل می‌کنند. وقتی تالاب‌ها خشک می‌شوند، آب ذخیره شده در خاک به سرعت جذب می‌شود. این باعث خشک شدن خاک و تشکیل پوشش خاکی ضعیف و ریز می‌شود که در صورت قرار گرفتن در معرض بادهای شدید در هوا معلق می‌شوند.
از طرفی پوشش گیاهی تالاب‌ها نقش مهمی در نگهداری و کنترل تغییرات اکوسیستم دارد، پوشش گیاهی در حفاظت از خاک و مهار فرسایش تاثیرگذار است. این گیاهان به عنوان پوشش خاکی عمل می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های مهم تالاب‌ها در جلوگیری از ریزگردها این است که تالاب‌ها به عنوان فیلترهایی طبیعی عمل می‌کنند. آبی که وارد تالاب می‌شود به دلیل سرعت کم آب در این محیط و وجود گیاهان و رسوبات، ذرات معلق را جذب و تصفیه می‌کند و آلودگی آب کاهش پیدا می‌کند.
در کل، پژوهش‌ها نشان می‌دهد که درصد بیشتر ریزگردهای ایران، منشاء تالابی دارند و در صورت ادامه روند خشک شدن تالاب‌ها، در سال‌های آینده با افزایش پدیده گرد و خاک روبرو خواهیم شد. از این رو، خشک شدن تالاب‌ها می‌تواند به افزایش کانون‌های گرد و غبار و آلودگی هوا در مناطق مجاور منجر شود. حفظ تالاب‌ها و مدیریت مناسب آن‌ها می‌تواند به کاهش این مشکلات و ایجاد محیط‌های پایدار‌تر کمک کند.
