گیاهان ماندابی تالاب های ایران

گیاهان آبزی از ارکان اصلی اکوسیستم‌های آبی هستند و نقش اکولوژیکی گسترده‌ای در ساختار، عملکرد و تولید در محیط آبی دارند و زنجیره غذایی به این گیاهان وابسته است. علاوه بر تامین غذا، این گیاهان با ارزش‌های بالایی چون تصفیه کیفیت آب، تامین اکسیژن و ایجاد میکروزیستگاه برای سایر موجودات، سبب پایداری محیط آبی می‌شوند. متاسفانه به دلیل خشک شدن برخی تالاب‌ها در ایران، تعدادی از گونه‌های آبزی به طور انحصاری و تنها در یک تالاب دیده می‌شوند و برخی حتی در یک نقطه کوچک از آن رویشگاه آبی وجود دارند.

گونه نیلوفر زرد Nuphar luteum در سراب نیلوفر کرمانشاه و نیلوفر آبی Nymphaea alba در دریاچه زریوار استان کردستان از آن جمله هستند. این دسته از گیاهان به شدت در معرض خطر حذف هستند.
در سال های اخیر تعداد ۹ گونه رکورد برای ایران شناسایی شدند که عبارتند ازRuppia cirrhosa از تالاب حسنلو در آذربایجان غربی و ماندابی در اندیکا، چند نوع بارهنگ آبی Potamogeton filiformis از تالاب شادگان، Potamogeton trichoides از دریاچه نیور در اردبیل، Potamogeton alpinus از دریاچه گهر در لرستان، عدسک آبی Lemna perpusilla از کامفیروز استان فارس، تیزک آبی Nagas gracillimaاز عبدلخان در خوزستان، دو نوع پشه گیر Utricularia ochroleucaاز چالوس، Utricularia vulgaris   از دریاچه زریبار و Potamogeton friesii از رودخانه دز از استان خوزستان.
در پژوهشی که پیرامون گیاهان تالابی ایران انجام شده است ۶۴ گونه گیاهی متعلق به ۲۳ تیره آبزی از ایران در چهار دسته اصلی شناور، غوطه ور، برآمده از آب و حاشیه زی معرفی شده‌اند.

طبقه بندی گیاهان آبزی در ایران:

• گیاهان شناور Plants Floating، در این دسته گیاهان به دو شکل شناور آزاد مانند گیاهان تیره Lemnaceae هستند، یا ریشه در بستر دارند و برگ‌ها در سطح آب یا برآمده از آب هستند (غوطه ور برگ شناور)، مانند گونه های ثعله باقلی Nelumbium nuciferum و نیلوفرآبی Nymphaea alba.
• گیاهان غوطه‌ور Plants Submersed، این گیاهان ریشه در بستر تالاب دارند و ساقه، برگ و پیکر گیاه در آب رها و غوطه‌ور است. در این دسته معمولاً در زمان گل‌دهی گل یا گل آذین خارج از آب دیده می‌شود و برآمده از سطح است، مانند Potamogeton amblyphyllus و Zannichellia palustris
• گیاهان برآمده از آبEmersed Plants ، این گیاهان ریشه در بستر دارند و بخش هوایی گیاه در بالاب سطح آب قرار می‌گیرد، مانند گیاهان تیره Alismataceae، گاهی هتروفیلی (چندشکلی) برگی در این گونه‌ها دیده می‌شود مثل تیرکمان آبی Sagittaria trifolia .
• گیاهان حاشیه‌زی Marginal Plants ، این گیاهان شباهت زیادی به برآمده از آب‌ها دارند، ولی این دسته در حاشیه تالاب‌ها و مناطق مرطوب می‌رویند مانند گونه نی توپی Sparganium emersum و Sphenoclea zeylanicaبرخی گونه‌های این دسته شرایط غرقابی را متحمل بوده و به صورت نیمه غوطه‌ور ظاهر می‌شوند.

در مجموع، مدیریت و حفاظت از پوشش گیاهی تالاب‌ها، به ویژه گیاهان انحصاری هر منطقه، تامین آب و کنترل آلاینده‌ها باید به طور ویژه مورد توجه قرار گیرد. یکی از مهم و تاثیرگذار ترین تالاب های ایران، تالاب گاوخونی است که زیستگاه گونه های جانوری مختلفی است.