مارپلنگی

نام علمی:  Hemorrhois ravergieri

نام انگلیسی: Spotted Whip Snake

وضعیت حفاظتی: کمترین نگرانی Least concern (LC)

مشخصات مارپلنگی:

سطح پشتی بدن مارپلنگی قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای خاکستری است. تعدادی لکه قهوه‌ای تیره روی سرش به چشم می‌خورد. دو نوار تیره یکی به شکل اریب از پشت چشم تا گوشه دهان و دیگری از زیر چشم تا لبه دهان کشیده شده است. نوارهای تیره رنگی در سطح پشتی و به صورت یک درمیان با لکه‌های مشابه پهلویی وجود دارد. در جمعیت‌هایی به ویژه در زاگرس مرکزی و جنوبی، لکه‌های تیره مشکی و زمینه بدن به زرد می‌زند. لکه‌های پشتی بدن در ناحیه دم به هم متصل شده و به شکل سه نوار تیره در می‌آیند. نمونه‌هایی از این گونه به رنگ کامل مشکی صید شده است. این مار داری ۲۱ ردیف فلس پشتی تیغه‌دار در قسمت میانی بدن است.

یک فلس گونه‌ای دارد. دوفلس پشت چشمی (گاهی سه فلس) و اغلب دو فلس جلوچشمی در این گونه قابل مشاهده می‌شود که فلس جلوچشمی بالایی به فلس پیشانی متصل است. ۸ تا ۱۰ (اغلب ۹) فلس در لب بالا دارد که پنجمین و ششمین آن در اتصال با چشم هستند. ۹ تا ۱۱ فلس در لب پایین دارد. به طور معمول ۳+۲ فلس گیج‌گاهی کوچک و در برخی نمونه‌ها به صورت ۲+۲، ۳+۴ ،۳+۳، ۱+۲ یا ۴+۲ مشاهده می شود. دارای ۱۹۲ تا ۲۳۳ فلس شکمی و ۶۹ تا ۹۹ جفت فلس زیر دمی است.

بوم شناسی و رفتار مارپلنگی:

مار پلنگی روز فعال است. هنگام مواجهه با انسان و احساس خطر فرار می‌کند ولی در مواردی که امکان فرار ندارد صدای هیس هیس تولید کرده، بدن خود را جمع کرده و با باز کردن دهان سعی در ترساندن مهاجم می‌کند. همچنین گاهی اقدام به پرتاب کردن سر خود و گاز گرفتن می‌کند. مار مهاجمی است، در هنگام احساس خطر گازهای قوی و دردناک می‌گیرد و به دلیل ردیف دندان‌های تیز رو به عقب خود به دشواری می‌توان از دهانش جدا شد. در زمستان و خواب زمستانی در دسته‌های بزرگ ۲۷ تایی به زیر سنگ‌های بزرگ مناطق کوهستانی یا دامنه کوه‌ها پناه می‌برند. این مار تخم‌گذار است و به طور معمول بین ۱ تا ۲ تخم در اواخر بهار و اوایل تابستان می‌گذارد.

پراکنش:

مار پلنگی در کشورهای آذربایجان، اردن، ارمنستان، ازبکستان، افغانستان، ایران، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، چین، سوریه، عراق، فلسطین، قرقیزستان، قزاقستان، گرجستان، لبنان، مغولستان و یونان پراکنش دارد. در ایران در تمامی کوه‌های ایران و مناطق تپه ماهوری اطراف، به استثنای مناطق جلگه‌ای خلیج فارس و کوه‌های کم ارتفاع مشرف به آن‌ها در جنوب شرقی ایران دیده می‌شود.

زیستگاه:

مار پلنگی زیستگاه‌های متنوعی را اشغال می‌کند. مناطق جلگه‌ای خزری، تپه ماهورها و دشت‌های مجاور آن نزدیک به سطح دریا، دامنه کوه‌ها و دره‌های کوهستانی تا نزدیکی قلل مرتفع بالای ۳۰۰۰ متر از جمله زیستگاه‌های این گونه به حساب می‌آیند. خاک بستر در زیستگاه این گونه را رس، شن، قلوه سنگ و سنگریزه و همچنین قطعات سنگی کوچک و بزرگ در دامنه‌ها تشکیل می‌دهد. پوشش گیاهی مناطقی که مار پلنگی در آن‌ها یافت می‌شود عبارتند از کلاه میرحسن، اسپرس، استپیا، گاوچاق کن، هزارخوار، آویشن، درمنه و علف‌های یک ساله.

رژیم غذایی:

مار پلنگی از پستانداران کوچک، مارمولک‌ها، پرنده‌ها و تخم آن‌ها و حشرات تغذیه می‌کند. در موارد زیادی حضور این گونه در سقف چوبی خانه‌های روستایی گزارش شده است که در آن‌جا به صید پرندگانی می‌پردازد که روی بام‌ها می‌نشینند. گاه در انبار غلات از جوندگان تغذیه می‌کند.

وضعیت حضور تالاب: بومی تالاب گاوخونی