فهرست مونتروی کنوانسیون رامسر

اکوسیستم‌های تالابی یکی از پیچیده‌ترین، پرتنوع‌ترین و پر تولید‌ترین اکوسیستم‌ها محسوب می‌شوند که شمار زیادی از گیاهان و جانوران را به خود وابسته و خدمات متعددی برای انسان فراهم آورده‌اند. کنوانسیون حفاظت از این اکوسیستم‌های تالابی در سال ۱۹۷۱ در شهر رامسر شکل گرفت و از سال ۱۹۷۵ به اجرا درآمد. این کنوانسیون معیارهایی برای گزینش و انتخاب تالاب‌های دارای اهمیت جهانی طراحی کرد تا امکان مقایسه‌ تالاب‌ها با معیارهای شایستگی انتخاب، ممکن شود.

پس از معرفی معیارهای شایستگی کنوانسیون رامسر، همین‌ معیارها برای مدیریت بهینه کشورهای میزبان تالاب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر همین اساس فهرستی در کنوانسیون رامسر به نام فهرست مونترو (Montreux Record) منتشر می‌شود که مربوط به تالاب‌‌هایی است که از معیارهای کنوانسیون رامسر فاصله گرفته‌اند و به طور موقت از فهرست تالاب‌های رامسر خارج می‌شوند. در حال حاضر ۴۹ سایت از ۲۷ کشور جهان در فهرست مونترو قرار دارد.
فهرست مونترو توسط قطعنامه ۴.۸ کنفرانس طرف‌های متعاهد (۱۹۹۰) ایجاد شد. قطعنامه ۵.۴ کنفرانس (۱۹۹۳) تعیین کرد که فهرست مونترو باید برای سایت‌های آسیب دیده برای حفاظتی مثبت در سطح ملی و بین المللی مورد استفاده قرار گیرد. بعد از آن روش‌های دقیق‌تری برای استفاده از مکانیسم فهرست مونترو با دستورالعمل‌های مربوط به گام‌هایی ایجاد کرد که برای قرار دادن سایت‌های رامسر در فهرست و حذف سایت‌ها از آن مورد استفاده قرار گیرد.
در واقع فهرست تالاب‌های در معرض خطر (مونترو) معرف تالاب‌هایی است که پیش از این در کنوانسیون رامسر ثبت ‌شده اما به دلایل تغییرات اکولوژیک، افت عملکردهای بوم شناختی، عدم ‌تخصیص حقابه، گسترش آلودگی، توسعه ناپایدار و مداخلات انسانی، از معیارهای کنوانسیون رامسر فاصله گرفته‌اند و امکان دارد کارکردهای خود را از دست داده و تاب‌آوری طبیعی در مقابل خشکسالی‌ها و کاهش بارش‌‌ها را از دست داده باشند.

برگشت این تالاب‌ها به شرایط طبیعی آن‌ها نیازمند اعمال مدیریت‌های ویژه در جلوگیری از تغییر کاربری‌ها و استفاده انسانی، تامین حقابه مورد نیاز، عدم تجاوز به عرصه‌های تالابی و… است.

سایت‌ها فقط با تصویب طرفین متعاهد، به فهرست اضافه و حذف می‌شوند. در سپتامبر ۲۰۰۷، ۵۹ سایت رامسر در فهرست مونترو ثبت شدند.
در صورت درخواست کشورهای دارای تالاب آسیب دیده، بررسی وضعیت سایت‌هایی که در مونترو ثبت شده‌اند طی “ماموریت مشورتی رامسر” انجام می‌شود و مشورت لازم در مورد اقدامات و ارزیابی مطلوب انجام ‌شده تا در صورت امکان سایت از فهرست مونترو خارج شود. زمانی که این اقدامات به نحو مطلوب صورت گیرد خروج سایت از فهرست با موفقیت انجام می‌شود.

این ماموریت‌ها توسط سازمان محیط زیست، حفاظت از طبیعت و توسعه پایدار ملل متحد (UNEP) با همکاری با کنوانسیون مونترو یا کنوانسیون حفاظت تالاب‌ها انجام می‌شوند.
ماموریت‌های مشورتی رامسر با هدف ارتقاء حفاظت از تالاب‌ها و مناطق آبی زیست‌محیطی در مناطق مختلف جهان انجام می‌شوند. این ماموریت‌ها معمولاً شامل تحلیل و ارزیابی وضعیت تالاب‌ها، ارائه مشورت‌های فنی به دولت‌ها و سازمان‌های مرتبط با حفاظت محیط زیست در کشورهای میزبان و ایجاد یک بستر برای همکاری بین‌المللی در زمینه حفاظت از تالاب‌ها و مناطق آبی است.
در حال حاضر ۴۱ تالاب تحت عنوان ۲۵ سایت از ایران در فهرست کنوانسیون رامسر قرار دارد و از این مجموع ۶ سایت به دلایل مختلف به فهرست مونترو راه یافته است. در صورت تداوم سومدیریت در تخصیص آب، عدم حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی و در نتیجه نابودی تالاب‌ها، عملکردهای بوم شناختی خود را از دست می‌دهند و تالاب‌های بیشتری که در حال حاضر در معرض ورود به فهرست مونترو هستند، به این فهرست قرمز وارد خواهند شد.