یله مار

نام علمی: Malpolon insignitus

نام انگلیسی: Eastern Montpellier Snake

وضعیت حفاظتی: ارزیابی نشده Not evaluated (NE)

مشخصات یله مار:

یله مار دارای سطح پشتی سر در گونه بالغ و نر زیتونی روشن یا زیتونی خاکستری، قهوه‌ای یا قهوه‌ای تیره یا به طور کامل سیاه و سطح شکم روشن و گاه متمایل به زرد است. در ماده‌ها و افراد نابالغ سطح پشتی به رنگ طیف‌های روشن تا تیره زیتونی یا قهوه‌ای، با ردیف‌هایی از لکه‌های تیره رنگ روی سطح پشتی، به همراه نقاط پراکنده روشن در حاشیه لکه‌های پشتی مشاهده می‌شود. یله مار لکه‌های تیره قرینه‌ای روی سر دارد و در کنار سر لکه‌های سفید پراکنده به ویژه در حاشیه فلس‌های لبی به چشم می‌خورد. در سطح شکمی ماده‌ها و نابالغ‌ها ردیف‌هایی از خطوط یا لکه‌های تیره مشاهده می‌شود که در نرها تا حد زیادی محو شده‌ است.

یله ‌مار داری ۱۷ ردیف فلس پشتی تیغه‌دار در قسمت میانی بدن است. دو فلس گونه‌ای دارد. دو فلس پشت چشمی (به ندرت ۳ فلس) و یک فلس جلوچشمی در این گونه قابل شمارش است که به فلس پیشانی متصل است. ۸ و به ندرت ۹ فلس در لب بالا دارد که اغلب چهارمین و پنجمین در اتصال با چشم هستند. همچنین ۱۰ تا ۱۱ فلس در لب پایین دارد. اغلب ۲+۳ و گاه ۴+۲ فلس گیج‌گاهی مشاهده می‌شود. همچنین دارای ۱۸۳-۱۶۸ فلس شکمی و ۹۵-۷۲ جفت فلس زیر دمی است.

بوم شناسی و رفتار یله مار:

یله مار روزفعال است. هنگام مواجهه با انسان و احساس خطر و نبود راه فرار صدای هیس هیسی را به مدت طولانی تولید کرده و سعی می‌کند فرد مهاجم را گاز بگیرد. علی‌رغم نیمه سمی بودن، گزش آن برای انسان باعث ایجاد مسمومیت عمومی نمی‌کند و فقط دردناک است. در طول روز به استثنای ساعات گرم ظهر، در حال فعالیت در کنار بیرون زدگی‌های سنگی یا بوته‌ها و درختچه‌ها مشاهده می‌شود. حرکت موجی پهلویی داشته و سریع حرکت می‌کند.

این مار در فصل تولیدمثل رفتار اجتماعی خاصی از خود نشان می‌دهد. مار نر علاوه بر مراقبت از مار ماده برای او طعمه صید می‌کند. همچنین تعدادی نر نابالغ وجود دارد که به مار نر غالب در دفاع از محدوده زندگی (احتمالاً قلمرو) کمک می‌کنند ولی با مار ماده جفت‌گیری نمی‌کنند. این مار تخم‌گذار است و در اوایل تابستان حدود ۲۰ تخم می‌گذارد.

پراکنش:

یله مار در کشورهای آذربایجان، آلبانی، اردن، ارمنستان، الجزیره، ایتالیا، ایران، بلغارستان، بوسنی و هرزگوین، ترکیه، تونس، روسیه، سودان، سوریه عراق، فلسطین، قبرس، کرواسی، لبنان، لیبی، مراکش، مصر، مقدونیه و یونان پراکنش دارد. در ایران در امتداد کوه‌های شمالی و غربی ایران و مناطق مجاور آن در کوه‌های مرکزی و دشت‌های مجاور یافت می‌شود.

زیستگاه:

یله مار در مناطق کوهستانی و تپه ماهوری خشک و مرطوب زندگی می‌کند و به دشت‌های مجاور نیز گسترش می‌یابد. این مار در ارتفاع ۵۰ متر تا ۲۵۰۰ متر از سطح دریاهای آزاد گزارش شده است. در دشت‌های نیمه‌خشک یله مار را بیشتر در واهه‌های سرسبز، درخت‌زارهای اطراف خانه‌ها و سکونتگاه‌های انسانی، داخل باغ‌های کشاورزی و اطراف مزارع و کانال‌های آبرسانی می‌توان یافت. پوشش گیاهی که در زیستگاه این گونه یافت می‌شود عبارت است از گون، علف‌های مرتعی یک ساله یا چند ساله مانند علف پشمکی و درمنه.

رژیم غذایی:

علی‌رغم تغذیه این مار از پرندگان، پستانداران کوچک و بندپایان، بخش زیادی از رژیم غذایی این مار را خزندگانی همچون مارمولک‌ها و مارهای کوچک تشکیل می‌دهد.

در ایران گزارشاتی از تغذیه یله مار از قمچه مار (Platyceps najadum)، تیرمار (Psammophis sp ) و مار چلیپر (Natrix tessellata ) ثبت شده است.

وضعیت حضور در تالاب: بومی تالاب گاوخونی