آگامای استپی یا آگامای چابک

نام علمی: Trapelus agilis

نام انگلیسی: Steppe Agama

وضعیت حفاظتی: ارزیابی نشده NE

مشخصات آگامای استپی:

آگامای استپی دارای سطح پشتی بدن طوسی یا ماسه ای رنگ، به همراه نوارهای عرضی کم و بیش مشخص قهوه‌ای یا قرمز است. همچنین یک ردیف لکه بیضی شکل در ناحیه ستون مهره ها و یک یا دو ردیف در ناحیه پهلویی به چشم میخورد که این نقوش در ماده ها و افراد نابالغ مشخص‌تر هستند. این نقوش باعث می‌شوند که سطح پشتی به صورت مشبک و لکه دار به نظر برسد. سطح شکمی کرم رنگ است. ناحیه گلویی، شکمی، دنده‌ای و پهلو اغلب دارای رگه های قهوه ای در ماده‌ها و آبی رنگ در نرها است. در قسمت چین‌خوردگی شانه ها لکه مشکی رنگی مشاهده می شود. علاوه بر رنگ بندی های اشاره شده در بالا و تفاوت آن بین نرها و ماده ها، نرها قادرند کیسه گلویی خود را را باز کرده تا رنگ آبی زیر گلو را به نمایش بگذارند. همچنین دو تا سه ردیف فلس برجسته و مشخص در ناحیه جلوی مخرج یافت می شود که در ماده‌ها مشاهده نمی‌شود.

طبق مطالعات اسکندر‌زاده و همکاران (۲۰۱۵) گونه‌ی نر و گونه‌ی ماده در ۲ متغیر با هم تفاوت دارند که عبارت‌اند از طول پهن‌ترین قسمت ابتدای دم، ارتفاع مرتفع ترین قسمت ابتدای دم، فاصله چشم تا منفذ گوش، نسبت طول به عرض سر، نسبت طول دست به طول پا و نسبت طول دست به طول مجموع سر و بدن . فلس های سطح پشتی همگن و تقریبا یک اندازه هستند و این پولک‌های یکنواخت و بزرگ پشت بدن به سمت پهلوها ریز می‌شوند.

بوم‌شناسی و رفتار:

آگامای چابک همانند بسیاری از گونه‌های این خانواده روز گرد است. این گونه از درختچه‌ها، صخره‌ها و سنگ چین‌ها به عنوان محل نشان‌دادن و اعلام قلمرو خود استفاده می‌کند. همچنین جهت گرم و سطوح گرم بهره می‌جوید.

در دماهای بالاتر از سطح تحمل، آگامای استپی به زیر صخرهها، سنگچین‌‌ها و یا حتی در زیر سطح ماسه‌ها مخفی می‌شود. اغلب آگامای چابک در مجاورت آگاماهای صخره‌زی بزرگی چون Laudakia nupta  وcaucasia . Lو در قسمت کوهپایه‌ای یافت می‌شود. ولی خرد زیستگاه آنها هرگز با هم همپوشانی نداشته و آگاماهای بزرگ جثه اغلب در بیرون زدگی های صخره ای بزرگ با شکاف های عمیق مشاهده می‌شوند.

بر اساس مشاهدات و نمونه‌برداری‌های انجام شده در این مطالعه، می‌توان گفت که آگامای چابک گسترش وسیعی در سطح منطقه دارد و در اغلب زیستگاه‌های این منطقه همراه با سایر گونه های خزنده حضور دارد. لذا این خزنده را می‌توان به عنوان گونه شاخص تنوع زیستی در این منطقه معرفی نمود.

پراکنش آگامای استپی:

این خزنده یک جمعیت جدا افتاده از آنان نیز در سواحل غربی دریاچه خزر و در محدوده رود اترک وجود دارد. این گونه در کشورهای ایران، پاکستان، هند، روسیه، ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، چین، عراق و افغانستان مشاهده می شود. پراکندگی زیستی آن از حواشی غربی فلات ایران در امتداد ایران، افغانستان و پاکستان تا غرب پنجاب و شمال تا  استپ‌های آسیای میانه و روسیه تا حدود عرض ۱۳ درجه پراکنش دارد که البته در ایران به طور تقریبی در همه مناطق به استثنای نواحی شمال غربی کشور به چشم می‌خورد.

زیستگاه:

روی خاک‌های رسوبی و آبرفتی و در دشت‌های باز پوشیده از ریگزارها، مخروط افکنه‌ها و مسیل‌های خشک فصلی و تپه‌های ماسه‌ای یافت می‌شود. این گونه به ‌طور ‌معمول همراه با گیاهان استپی و کویری از قبیل درمنه، قیچ و جوامعی از گیاهان سیاه شور، خارشتر، فرفیون و درختچه اقاقیا دیده می‌شود.

در مناطقی که چرای بی‌رویه صورت گرفته باشد تا حدی که پوشش درختچه‌ای زیستگاه از بین رفته باشد، آگامای چابک را می‌توان روی تکه سنگ‌های کوچک و سنگچین‌ها یافت.

رژیم غذایی:

این خزنده جهت تغذیه از روش “wait and Sit ” استفاده می‌کند. حشرات، عنکبوتیان، هزارپایان و گاه از مواد گیاهی تغذیه می‌کند. این گونه تخم گذار است و تخم‌های خود را در حفره‌های زیر زمین می گذارد. گونه های این جنس بین ۲ تا ۱۷ عدد تخم می‌گذارند.

نکته درمورد آگامای استپی این که این گونه هنگام خطر به لای بوته ها، یا داخل حفرات درون زمین و یا سوراخ های موجود از جوندگان فرار می کند.

وضعیت حضور در تالاب: بومی تالاب گاوخونی است.