آگامای سر وزغی خاکستری

نام علمی: Phrynocephalus scutellatus

نام انگلیسی:  Steppe Agama

وضعیت حفاظتی: ارزیابی نشده NE

مشخصات آگامای سر وزغی خاکستری:

آگامای سر وزغی خاکستری دارای سطح پشتی بدن طوسی یا قهوه ای به همراه لکه های تیره و روشن است. اغلب یک لکه به رنگ سورمه‌ای یا صورتی با حاشیه طوسی تیره در قسمت میانی پشت بدن وجود دارد. در قسمت جلویی و عقبی آن دو نوار عرضی نامنظم به چشم می‌خورد. در سطح بالایی دست ها و پاها نیز دارای دو نوار عرضی تیره است. دم دارای نوارهای عرضی تیره ای است که این نوارها در سطح زیرین دم تیره تر هستند سطح شکم در این آگاما به رنگ سفید است. در برخی افراد بدن دارای خال های مشکی و طوسی بوده و یا در تمام سطح پشتی بدن به رنگ قهوه ای هستند. در هنگام استراحت و زمانی که پاها جمع می شوند، خط عرضی تیره انتهای بدن در امتداد خطوط تیره ران ها و ساق ها قرار میگیرد. این هم خطی را میتوان بین خط عرضی تیره پشت شانه ها با خطوط دست ها مشاهده کرد. فلس های پشتی ناهمگن هستند. فلس های بزرگ سوزن شکل هستند به طوری که لبه پشتی آن اغلب رو به بالا بوده و اغلب زگیل دار هستند. بیش از ۱۲ فلس بین چشم‌ها وجود دارد. عرض فضای بین سوراخ های بینی هم اندازه یا کمتر از نصف فاصله بین سوراخ بینی و لبه جلوی چشم است. لبه کناری پشت سر و گردن فاقد پولک‌های بزرگ برآمده و شانه مانند و گاهی دارای فلس های کوچک تیغ مانند است. فلس‌های بینی بزرگ، به هم چسبیده بوده ولی بعضی اوقات توسط یک ردیف فلس از هم جدا شده‌اند.

پراکنش:

آگامای سر وزغی خاکستری در کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان تا محدوده مکران و رشته کوه سلیمان پراکنش دارد و در ایران، تمامی فلات مرکزی ایران (فضای محصور شده بین رشته کوه زاگرس در غرب تا رشته کوه البرز و کپه داغ در شمال و بلوچستان و مکران در جنوب) را شامل می‌شود. گستره‌ی پراکنش این آگاما به سمت شرق از امتداد منطقه مرزی جنوب افغانستان و شمال بلوچستان و پاکستان عبور می‌کند.

زیستگاه آگامای سر وزغی خاکستری:

آگامای سر وزغی خاکستری در کویر‌ها و دشت های استپی با بافت ناهمگن، بویژه پوشیده از ماسه و ریگزار یا سنگریزه‌های آبرفتی در زمین‌های با شیب کم و دشت‌های شوره زار یافت می‌شود. طبق مشاهدات، پوشش گیاهی در زیستگاه این گونه، گیاهانی چون درمنه، خارشتر و گز هستند. همچنین باید خاطرنشان شد که تا کنون، نشانه‌ای از زیست این گونه در تپه‌های ماسه‌ای و زمین‌های آبرفتی همگن یافت نشده است. حضور این گونه در یک زیستگاه بیش از آنکه به پوشش گیاهی آن منطقه وابسته باشد، به بافت خاک آن منطقه وابسته است، چراکه به آنها امکان مخفی شدن در بافت سنگلاخی زمین بویژه زمین‌هایی ملو از سنگهای بنفش یا صورتی رنگ را می‌دهد. این آگاما از ارتفاع ۱۲۷ تا ۱۲۷۷ متری از سطح دریاهای آزاد یافت می‌شود.

بوم شناسی و رفتار:

آگامای سر وزغی خاکستری تخم گذار است و ۱ یا ۲ تخم می‌گذارد. هرگز دیده نشده است که همانند آگامای استپی از بوته ها و درختچه ها بالا برود. برای گرم شدن و تعیین قلمرو روی تخته سنگ‌های کوچک یا خاک ریزهای کم ارتفاع کنار جاده‌ها می‌نشیند. در زیستگاه هایی که آگامای استپی حضور دارد، خاکریزها و سنگچین های بلند تحت سلطه این گونه قرار گرفته و آگامای سر وزغی خاکستری از حضور روی آنها دوری می‌جوید. این گونه در زیستگاه خود قدرت استتار فوق‌العاده بالایی دارد و در هنگام خطر، ابتدا تمام بدن خود را به زمین چسبانده و لابه لای سنگریزه های زمین همرنگ با سطح پشتی خود استتار می‌کند، سپس با تحریک مجدد و در صورت گرم بودن هوا و به تبع آن بالا بودن دمای بدن در فواصل کوتاه دویده و فرار می‌کند. در صورت خنک بودن هوا مسافتی که حیوان برای فرار طی می‌کند طولانی تر خواهد بود.

در تعدادی از آگاماهای سر وزغی رفتاری دیده می‌شود که طی آن حیوان روی دست و پای خود ایستاده و دم خود را رو به بالا فر می‌کند. همچنین این گونه در برخی مواقع، هنگام احساس خطر روی دستها و پاهای خود ایستاده و دهان خود را باز نگه می‌دارد و به این شکل متجاوز را تهدید می‌کند. با این وجود هرگز دیده نشده است که دم خود را رو به بالا جمع کند.

رژیم غذایی:

آگامای سروزغی خاکستری همانند بسیاری از گونه های این خانواده روزگرد است. جهت تغذیه از روش ” sit and wait استفاده می‌کند و در انتظار طعمه می‌نشیند. این گونه به طور معمول از حشرات به ویژه مورچه ها، قاب‌بالان و مگس‌ها تغذیه می‌کند.

وضعیت حفاظتی تالاب:

آگامای سر وزغی خاکستری از فراوانی متوسط در محدوده تالاب گاوخونی برخوردار است. بهبود شرایط پوشش گیاهی زیستگاه – ناشی از وضعیت بارندگی آن – می‌تواند سبب افزایش فراوانی این گونه گردد. آگامای سروزغی خاکستری به استثنای تپه های ماسه ای و نواحی مرطوب و باتلاقی، در سایر زیستگاه‌های تالاب گاوخونی قابل مشاهده است.