تیرمار
نام علمی: Psammophis schokari
نام انگلیسی: Schokari Sand Racer
وضعیت حفاظتی: ارزیابی نشده Not evaluated (NE)
مشخصات تیرمار:
سطح بالایی سر و بدن در افراد بالغ تیرمار زیتونی با سایه زرد، بژ، قهوه‌ای روشن یا قهوه‌ای خاکستری است. در کنار سر اغلب دارای یک نوار تیره است که از منفذ بینی به سمت عقب و در امتداد چشم کشیده شده و از چشم عبور می‌کند. فلس‌های لبی روشن هستند. سطح پشتی بدن در برخی افراد بالغ بدون طرح و در برخی افراد بالغ و نابالغ دارای ۴ نوار طولی قهوه‌ای است، دو خط وسطی تا روی فلس‌های پس سری کشیده شده‌اند. سطح شکم و گاه اولین ردیف‌های فلس پشتی روشن بوده و روی سطح شکم نقاط تیره نواری شکل به رنگ صورتی کمرنگ یا بژ مشاهده می‌شود.
این مار داری ۱۷ ردیف فلس پشتی صاف در قسمت میانی بدن است و یک فلس گونه‌ای کشیده دارد. دو یا سه فلس پشت چشمی و یک فلس جلو چشمی در این گونه قابل تشخیص است که به فلس پیشانی متصل است. در لب بالا ۹ فلس دارد که اغلب پنجمین و ششمین در اتصال با چشم هستند، در مقایسه با گونه P.lineolatus که سه عدد از فلس‌های لب بالا در تماس با چشم‌ها هستند. ۱۰ تا ۱۱ فلس در لب پایین دارد. دارای ۲+۲ و گاه ۳+۲ (به ندرت۱+۲) فلس گیج‌گاهی است. دارای ۱۷۲ تا ۱۹۵ فلس شکمی و ۷۶ تا ۱۲۵جفت فلس زیر دمی است.
بوم شناسی و رفتار:
تیرمار روز فعال است. این مار بسیار سریع است و هنگام مواجهه با انسان به سرعت فرار می‌کند. در هنگام فرار کردن و گاه جهت گرفتن صید خود با سرعت ۱۲ کیلومتر بر ساعت حرکت کند. گاهی نیز سر خود را بالا آورده و با پیچ و خم دادن به بدن خود اقدام به ترساندن مهاجم می‌کند. گزش این مار دردناک است و اغلب باعث مسمومیت نمی‌شود.
پراکنش تیرمار:
تیرمار در کشورهای اتیوپی، اردن، اریتره، افغانستان، الجزایر، امارات متحده عربی، ایران، پاکستان، ترکمنستان، سودان، سوریه، سومالی، عراق، عربستان سعودی، عمان، فلسطین، کویت، لیبی، مالی، مراکش، مصر، موریتانی، نیجر، نیجریه، هند و یمن پراکنش دارد. در ایران در دشت‌های فلات مرکزی، غرب زاگرس و کوهستان‌های مجاور آن، کوهستان شرقی ایران و البرز تا جلگه گرگان پراکنش دارد.
تیرمار در جلگه‌های هم‌سطح دریا در حاشیه خلیج فارس و شرق جلگه گرگان تا دشت‌های خشک و نیمه‌خشک فلات مرکزی ایران و مناطق تپه ماهوری دامنه‌های کوهستانی خشک و نیمه خشک تا ارتفاع ۱۱۷۷ متر از سطح دریاهای آزاد یافت می‌شود. این مار در دره‌های کوهستانی و مرطوب لار البرز جنوبی و در ارتفاع ۱۲۷۷ متری نیز توسط لطیفی گزارش شده است. همچنین جمعیت‌هایی در ارتفاع ۲۲۷۷ متری پارک ملی خبر از این گونه گزارش شده است.
زیستگاه:
بستر زیستگاه تیر مار شامل خاک‌های لومی یا شنی همراه با سنگ‌ریزه یا خرده سنگ با پوشش گیاهی اندک تا پوشش غالب درمنه است. این گونه در تاغ‌زارها و قیچ‌زارها نیز گزارش شده است. در برخی مناطق در زمین‌هایی با خاک شور و پوشش گیاهان شورپسند مانند علف شور یافت می‌شود. در مناطق تپه ماهوری و کوهستانی مرطوب‌تر و تیپ‌های گیاهی درمنه و گون همراه با گرامینه‌هایی از قبیل استپیا و علف‌های یک و چند ساله مشاهده می‌شود. این گونه در باغ‌ها و جنگل‌های بادام و بنه نیز گزارش شده است. این مار هرگز در تپه ماهورهای پوشیده از ماسه‌های بادی مشاهده نشده است.
رژیم غذایی: نسبتا نامشخص
وضعیت حضور تالاب: بومی در تالاب گاوخونی
