افعی شاخ‌دار ایرانی
نام علمی: Pseudocerastes persicus
نام انگلیسی: Persian Horned Viper
وضعیت حفاظتی: کمترین نگرانی Least concern (LC)
مشخصات افعی شاخ‌دار ایرانی:
سطح پشتی افعی شاخ‌دار ایرانی قهوه‌ای روشن یا متمایل به خاکستری و روی سر فاقد طرح و نقش است. نوار تیره‌ای از گوشه چشم تا گوشه دهان امتداد یافته است. حاشیه پایینی لب روشن و لب دارای تعدادی لکه تیره است. در پشت بدن چهار ردیف از لکه‌هایی دیده می‌شود که تیره‌تر از رنگ زمینه هستند. دو سری میانی از این خال‌ها به شکل زیگزاگ و تیره رنگ هستند. سطح شکم زرد روشن و گاه سفید به همراه خالهای ریز تیره‌رنگ است. در برخی از نمونه‌ها تعدادی خالهای قهوه‌ای تیره دیده می‌شود. گونه‌های ایران دارای ۱۰ تا ۱۵ فلس بین فاصله دو شاخ هستند. ۲ تا ۴ ردیف فلس بین چشم و لب بالا قرار دارد. حلقه‌ای متشکل از ۱۵ تا ۲۰ فلس دور چشم مشاهده می‌شود. افعی شاخ‌دار دارای ۱۱ تا ۱۴ فلس در لب بالا و ۳ تا ۱۷ فلس در لب پایین است. ۲۳ تا ۲۵ فلس تیغه‌دار در پهن‌ترین قسمت میانی بدن قابل شمارش است. دارای ۱۴۴ تا ۱۶۳ فلس زیر شکمی و ۳۸ تا ۵۰ جفت فلس زیر دم است. (فلس مخرجی منفرد است.)
پراکنش:
این گونه در کشورهای آذربایجان، اردن، افغانستان، امارات متحده عربی، ایران، پاکستان، ترکیه، سوریه، عراق، عربستان سعودی، عمان و کویت یافت می‌شود. در ایران در دشت‌های فلات مرکزی ایران و غرب زاگرس و در دامنه‌های کوهستانی مجاور تا سواحل خلیج فارس پراکنش دارد.
زیستگاه افعی شاخ‌دار ایرانی:
این خزنده در مناطق دشتی، جلگه‌ها، تپه ماهورها و دامنه‌های کوهستانی خشک و نیمه‌خشک و پوشیده از سنگ و سنگ‌ریزه، گاه با تخته سنگ‌های بزرگ، تا ارتفاع ۲۰۰۰ متری از سطح دریاها یافت می‌شود. همچنین در دشت‌هایی با خاک‌های شنی و تپه‌های ماسه‌ای یافت می‌شود. در جنوب ایران در زیستگاه‌هایی با پوشش گیاهی درختچه‌هایی چون کنار، گز و آکاسیا و بوته‌های خشکی پسند چون گون و گیاهان شورپسندی مثل ریش پهن یافت می‌شود. افعی شاخ‌دار ایرانی در دامنه‌های کوهستانی خشک که بستر سنگی یا گراولی دارند، به همراه گیاهان تنگرس، افدرا و استپیا نیز گزارش شده است.
بوم شناسی و رفتار:
افعی شاخ‌دار ایرانی شب فعال است و از هنگام غروب آفتاب تا قبل از نیمه شب به فعالیت می‌پردازد. ولی در مناطق مختلفی از جمله پناهگاه حیات وحش موته و ذخیره‌گاه زیست‌کره توران در طی روز نیز مشاهده شده است. افعی شاخ‌دار ایرانی تخم گذار است و در اسارت بین ۱۱ تا ۲۱ تخم می‌گذارد. هنگام مواجهه با انسان سعی می‌کند فرار کند ولی در صورت نبود راه فرار بدن خود را حلقه کرده و سر خود را بالا می گیرد و با تولید صدای هیس هیس فرد مهاجم را تهدید می‌کند. مقدار کشندگی زهر این مار زیاد است. ولی گزیدگی آن در انسان خیلی خطرناک نیست و موارد بسیار کمی از گزیدگی این مار در انسان به مرگ منتهی شده است.
رژیم غذایی:
خزندگان دگیر، پستانداران کوچک و گاهی پرندگان
وضعیت حضور تالاب:
افعی شاخ‌دار ایرانی یک گونه به نسبت کمیاب در محدوده تالاب گاوخونی است. کاهش طعمه‌های طبیعی ناشی از خشکسالی‌‌های اخیر و همچنین کشتن افراد این گونه به واسطه جهل، خرافه پرستی و اعتقادات و اطلاعات نادرست را می‌توان مهمترین عوامل کاهش این گونه قلمداد کرد. امروزه افراد این گونه را به ندرت می‌توان در زیستگاه‌های قبلی گونه در این منطقه مشاهده کرد.
